یکی از چالش‌های اصلی مهندسین پایپینگ و مدیران تدارکات در پروژه‌های صنعتی، برآورد دقیق هزینه‌ها و برنامه‌ریزی برای حمل‌ونقل متریال است. دانستن جدول وزن اتصالات استیل جوشی نه تنها به شما در محاسبه قیمت نهایی پروژه کمک می‌کند، بلکه برای انتخاب نوع تکیه‌گاه‌ها (Supports) در لوله‌کشی نیز حیاتی است.
این جداول و داده‌های وزنی بر اساس استاندارد ابعادی ASME B16.9 تدوین شده‌اند. اگر با ابعاد دقیق این اتصالات آشنایی ندارید، پیشنهاد می‌کنیم ابتدا مقاله جدول استاندارد و مشخصات ابعادی اتصالات جوشی را مطالعه کنید.
نکته مهم این است که جداول زیر برای هر دو آلیاژ پرکاربرد یعنی استیل ۳۰۴ و استیل ۳۱۶ قابل استفاده هستند (با اختلاف وزنی بسیار جزئی که در ادامه بررسی خواهیم کرد).
جدول وزن زانویی استیل جوشی (Elbow Weight Table)
زانوها پرکاربردترین قطعه در تغییر مسیر جریان هستند. وزن زانویی‌ها بسته به شعاع چرخش (شعاع بلند یا کوتاه) و زاویه (۹۰ یا ۴۵ درجه) متفاوت است. در جدول زیر، وزن تقریبی زانو ۹۰ درجه شعاع بلند (Long Radius) که استانداردترین نوع زانو است، به همراه زانو ۴۵ درجه آورده شده است.
نکته: وزن‌ها بر حسب کیلوگرم (kg) است.
| سایز (اینچ) | رده (Sch) | وزن زانو ۹۰ درجه (kg) | وزن زانو ۴۵ درجه (kg) |
|---|---|---|---|
| ۱/۲″ | ۱۰ | ۰.۰۶ | ۰.۰۳ |
| ۱/۲″ | ۴۰ | ۰.۰۸ | ۰.۰۴ |
| ۱/۲″ | ۸۰ | ۰.۱۰ | ۰.۰۵ |
| ۱″ | ۱۰ | ۰.۱۰ | ۰.۰۵ |
| ۱″ | ۴۰ | ۰.۱۵ | ۰.۰۸ |
| ۱″ | ۸۰ | ۰.۲۰ | ۰.۱۰ |
| ۲″ | ۱۰ | ۰.۵۰ | ۰.۲۵ |
| ۲″ | ۴۰ | ۰.۷۰ | ۰.۳۵ |
| ۲″ | ۸۰ | ۰.۹۵ | ۰.۴۸ |
| ۴″ | ۱۰ | ۲.۵۰ | ۱.۲۵ |
| ۴″ | ۴۰ | ۴.۲۰ | ۲.۱۰ |
| ۴″ | ۸۰ | ۵.۸۰ | ۲.۹۰ |
| ۶″ | ۱۰ | ۶.۰۰ | ۳.۰۰ |
| ۶″ | ۴۰ | ۱۰.۵۰ | ۵.۲۵ |
| ۶″ | ۸۰ | ۱۶.۵۰ | ۸.۲۵ |
| ۸″ | ۱۰ | ۱۰.۵۰ | ۵.۲۵ |
| ۸″ | ۴۰ | ۲۰.۵۰ | ۱۰.۲۵ |
| ۸″ | ۸۰ | ۳۲.۰۰ | ۱۶.۰۰ |
نکته خرید: برای مشاهده قیمت روز و خرید انواع زانویی، به صفحه خرید زانویی استیل مراجعه کنید.
جدول وزن سه راهی استیل (Tee Weight Table)
سه راهی‌ها به دو دسته سه راهی مساوی (Equal Tee) و سه راهی تبدیلی (Reducing Tee) تقسیم می‌شوند. جدول زیر وزن سه راهی‌های مساوی را در ضخامت‌های مختلف نشان می‌دهد. برای سه راهی‌های تبدیلی، وزن معمولاً کمی کمتر از سه راهی مساوی هم‌سایز آن است.
| سایز (اینچ) | Sch 10 (kg) | Sch 40 (kg) | Sch 80 (kg) |
|---|---|---|---|
| ۱/۲″ | ۰.۰۸ | ۰.۱۰ | ۰.۱۵ |
| ۱″ | ۰.۲۵ | ۰.۳۰ | ۰.۴۰ |
| ۲″ | ۰.۸۰ | ۱.۲۰ | ۱.۶۰ |
| ۳″ | ۲.۱۰ | ۳.۰۰ | ۴.۲۰ |
| ۴″ | ۳.۵۰ | ۵.۵۰ | ۷.۸۰ |
| ۶″ | ۷.۵۰ | ۱۲.۵۰ | ۱۸.۵۰ |
| ۸″ | ۱۴.۰۰ | ۲۴.۰۰ | ۳۸.۰۰ |
برای استعلام موجودی سایزهای خاص سه راهی تبدیلی، با کارشناسان فروش ما تماس بگیرید.
جدول وزن تبدیل هم‌مرکز و غیر هم‌مرکز (Reducer Weight)
تبدیل‌های استیل جوشی در دو نوع هم‌مرکز (Concentric) و غیر هم‌مرکز (Eccentric) تولید می‌شوند. از نظر وزنی، تفاوت این دو مدل بسیار ناچیز است و می‌توانید از جدول زیر برای هر دو مدل استفاده کنید.
| سایز (اینچ) | Sch 10 (kg) | Sch 40 (kg) | Sch 80 (kg) |
|---|---|---|---|
| ۲″ x 1″ | ۰.۲۵ | ۰.۳۵ | ۰.۴۵ |
| ۳″ x 2″ | ۰.۶۰ | ۰.۹۰ | ۱.۲۰ |
| ۴″ x 2″ | ۱.۱۰ | ۱.۶۰ | ۲.۲۰ |
| ۴″ x 3″ | ۱.۲۰ | ۱.۸۰ | ۲.۵۰ |
| ۶″ x 4″ | ۲.۵۰ | ۳.۹۰ | ۵.۵۰ |
| ۸″ x 6″ | ۴.۲۰ | ۶.۸۰ | ۹.۵۰ |
تفاوت وزن استیل ۳۰۴ و ۳۱۶؛ آیا مهم است؟
یکی از سوالات رایج کاربران این است که “آیا جدول وزن اتصالات استیل ۳۰۴ با ۳۱۶ فرق دارد؟”
از نظر فنی و علمی، چگالی (Density) این دو آلیاژ اندکی با هم متفاوت است:
- چگالی استیل ۳۰۴: حدود ۷.۹۳ \ g/cm^3
- چگالی استیل ۳۱۶: حدود ۷.۹۸ \ g/cm^3
نتیجه‌گیری: استیل ۳۱۶ به دلیل وجود مولیبدن، حدود ۰.۶٪ تا ۱٪ سنگین‌تر از استیل ۳۰۴ است.
- در پروژه‌های کوچک: این اختلاف وزن کاملاً قابل چشم‌پوشی است.
- در تناژ بالا: اگر قصد خرید چندین تن اتصالات را دارید، این اختلاف ۱ درصدی می‌تواند در هزینه نهایی متریال تاثیرگذار باشد، اما در محاسبات باربری و تکیه‌گاه معمولاً نادیده گرفته می‌شود.
فرمول محاسبه وزن اتصالات استیل (برای محاسبات دستی)
اگر به اینترنت یا جدول دسترسی ندارید، می‌توانید از فرمول‌های ریاضی برای محاسبه وزن تقریبی استفاده کنید. از آنجایی که اتصالات از لوله ساخته می‌شوند، فرمول پایه همان فرمول محاسبه وزن لوله است.
اتصالات لوله استیل (Pipe Fittings مانند زانو Elbow، سه‌راهی Tee، تبدیل Reducer، کپ Cap و غیره) معمولاً از استانداردهای ASME B16.9 پیروی می‌کنند. چگالی استنلس استیل (گریدهای رایج مانند ۳۰۴/۳۱۶): حدود ۸۰۰۰ kg/m³ یا ضریب تقریبی ۰.۰۲۵ kg/m·mm² (برای محاسبات سریع دستی).
برای محاسبات دقیق دستی، بهتر است وزن اتصال را به وزن معادل لوله (Straight Pipe) تبدیل کنیم و سپس ضریب تصحیح اعمال کنیم. فرمول پایه لوله استیل:
وزن لوله (kg/m) = (قطر خارجی mm – ضخامت mm) × ضخامت mm × ۰.۰۲۵
حال فرمول‌های تقریبی اتصالات (بر اساس استانداردهای رایج و کاتالوگ‌های تولیدکنندگان):
۱. زانو ۹۰ درجه Long Radius (LR – شعاع بلند، ۱.۵D)
وزن ≈ ۰.۰۳ × (قطر خارجی mm)۲ × ضخامت mm × ۰.۰۲۵ یا ساده‌تر: وزن ≈ ۱۵ × وزن یک متر لوله هم‌سایز
۲. زانو ۹۰ درجه Short Radius (SR – شعاع کوتاه، ۱D)
وزن ≈ ۱۰ × وزن یک متر لوله هم‌سایز (تقریباً دو سوم زانو LR)
۳. زانو ۴۵ درجه Long Radius
وزن ≈ ۷.۵ × وزن یک متر لوله هم‌سایز (نصف زانو ۹۰ درجه LR)
۴. سه‌راهی مساوی (Equal Tee)
وزن ≈ ۳۰ × وزن یک متر لوله هم‌سایز
۵. سه‌راهی نابرابر (Reducing Tee)
- وزن ≈ وزن سه‌راهی مساوی سایز بزرگتر × ۰.۹۴ (برای کلاس اول)
- برای کلاس‌های دیگر: × ۰.۹۱ یا × ۰.۸۹ یا × ۰.۸۶ (بسته به استاندارد کارخانه)
۶. تبدیل هم‌مرکز یا غیرهم‌مرکز (Concentric/Eccentric Reducer)
وزن ≈ [(قطر بزرگ + قطر کوچک)/۲ – ضخامت] × ضخامت × ارتفاع تبدیل × ۰.۰۲۵ یا تقریبی: وزن ≈ ۸ تا ۱۲ × وزن یک متر لوله سایز متوسط
۷. کپ (End Cap)
وزن ≈ ۰.۰۲ × (قطر خارجی mm)۲ × ضخامت mm
نکته‌های مهم برای محاسبات دستی دقیق‌تر:
- تمام ابعاد را بر حسب میلی‌متر وارد کنید.
- برای گرید ۳۰۴: ضریب ≈ ۰.۰۲۴۹۱ برای گرید ۳۱۶: ضریب ≈ ۰.۰۲۵۰۸ (به جای ۰.۰۲۵ تقریبی استفاده کنید اگر دقت بالا می‌خواهید)
- وزن نهایی معمولاً ۵-۱۰٪ بیشتر از محاسبه نظری است (به دلیل تقویت در نقاط جوش و تلرانس تولید).
